Van stick naar stift

Een artikel van John Vrakking van John Vrakking training en coaching

Leestijd: 6 minuten | 12-09-2019
Al meer dan 35 jaar gaf ik trainingen en workshops. Ik was een PowerPoint adept, wist waar je gratis goede foto’s kon downloaden, maakte zelf filmpjes en integreerde live poll’s. En hoewel mijn autoriteit nooit ter discussie stond, waren mijn toeschouwers steeds moeilijker te boeien. Wanneer ik mijn beamer aanzette, zakten mijn deelnemers in de hangmat-stand. En enthousiaste reacties kreeg ik nog nauwelijks. Toen kreeg ik een gouden tip om het anders te doen. Tegen al mijn verwachtingen in, sloeg dat in als een bom.

Van stift naar stick
De komst van PowerPoint, begin jaren ’90 van de vorige eeuw, maakte dat ik als docent eindelijk af was van die lawaaiige overheadprojector. Ook verraadden vlekken van permanent-markers aan m’n handen niet langer wat voor werk ik deed. Presentaties maken kon vanaf dat moment sneller, goedkoper en efficiënter.
Voor technisch georiënteerde trainingen met bijvoorbeeld foto’s bleek het een uitkomst. Maar voor de overdracht van echte kennis en voor het starten van een discussie was het de dood in de pot.

Statische presentaties
Statische presentaties met veel tekst en bullets werken daar niet meer. Ze zijn te voorspelbaar; ook Prezi, dat wat meer dynamiek laat zien door in- en uit te zoomen, is in wezen niet anders.
Statische presentaties zijn wat de spreekwoordelijke lantaarnpaal is voor de dronkenman: ze geven licht en je kunt je er als presentator aan optrekken. Daarmee zijn ze alleen van nut voor de gemakzuchtige trainer en zitten ze de deelnemer in de weg.

Dynamische verwachtingen
Die laatste heeft vaak een eigen voorkeur om te communiceren: daarmee werken kan elke trainer leren. Een goede presentatie doet dan recht aan de verschillende stijlen waarop mensen informatie opnemen en verwerken ofwel stijlen waarmee ze leren. De drie belangrijkste communicatiestijlen zijn:
√ auditief (horen),
√ visueel (zien) en
√ kinesthetisch (voelen).

En hoewel de westerse cultuur zwaar leunt op visuele aspecten, zou je er als presentator goed aan doen om alle drie de categorieën aan te spreken. Met voldoende afwisseling; te vaak nog leunen we te veel alleen op de kracht van het gesproken woord, waarbij de sheets niet uit de pas mogen lopen. Dan wordt een presentatie een praatje met een plaatje. En dan verbazen wij ons er achteraf over dat het niet gewerkt blijkt te hebben: we hebben dan toch immers alles verteld?

Terug naar de stift
Aanvullend op je verhaal lijken beelden erg goed te werken. Als presentator is het je taak om je publiek actief te laten luisteren, in je voordracht te betrekken.
Toen ik de tip kreeg om mijn PowerPoint’s achterwege te laten en in plaats daarvan weer flipover-vellen te gaan gebruiken, moest ik wel iets overwinnen… Terug naar de stift?

Ik besloot bij wijze van proef één les om te zetten van stick naar stift en was verrast door de resultaten. Deelnemers gaven zelf aan dat het lang geleden was dat ze zó in de lessen getrokken waren. Bovendien waren ze erg nieuwsgierig geworden naar de mogelijkheden die het voor hen zelf bood (ze deden een opleiding voor vakdocenten). Verrast door dit succes ging ik op zoek naar het waarom…

Wat hebben wij met beeld
Communiceren met beeld is al zo oud als de mensheid en diens voorgangers. Volgens onderzoek ontwikkelde het deel van onze hersenen dat waarneemt en die waarnemingen verwerkt, zich al miljoenen jaren geleden. Het deel van de spraak is echter pas zo’n 100- tot 150-duizend jaar actief. Je mag dus verwachten dat we beelden sneller kunnen verwerken dan spraak. Bovendien is beeldtaal universeel; ook heel kleine kinderen kunnen beelden al verwerken voor ze kunnen praten. Dat beeld dominant is, maakt het een bruikbaar vehikel voor informatie:

Onze herinnering bestaat voor 90% uit beeld
Het herinneren van feiten, gekoppeld aan beelden gaat ons gemakkelijk af. Belangrijke informatie van de presentatie hoeven alleen maar aan een beeld gekoppeld te worden en het wordt gemakkelijker onthouden. Het beeld fungeert als een anker.

Afbeeldingen kunnen complexiteit reduceren
Daar is ‘ie: een beeld zegt meer dan duizend woorden. Een sterke metafoor kan complexe theorie in één keer vangen en begrijpelijk maken. En omdat het beeld onthouden wordt, beklijft ook die theorie.

Afbeeldingen wekken interesse en positieve emoties
Mijn flip-overs hangen al in het lokaal als de deelnemers binnen komen. Daardoor schakelen ze mentaal al een versnelling op, ze komen vanzelf in de leermodus. Het hele lokaal is met die zichtbare, uitgehangen lesstof onderdeel van de les. De stof van de hele dag is al te overzien, dat perfectief kan mensen door een ‘moeilijk’ moment heen helpen. Bovendien is er altijd wel ergens een grap ingebouwd, zodat er gelachen kan worden.

Afbeeldingen geven meerwaarde aan de inhoud
Met zorg gemaakte flipovers tillen ook de inhoud op. Dat is uiteraard maar perceptie, maar waarom zou je daar niet op meeliften? De les wordt interessanter, omdat je de lesruimte glijdend over laat gaan in de stof. In onderwijstermen is dat een voorbeeld van de ‘verrijkte leeromgeving’. En bestaat een dag uit meerdere theorieblokken, dan ontstaat er ook een organische samenhang.

Tekeningen geven authenticiteit
Hoewel ik leun op een specifiek idioom (zie Bikablo en UZMO) heb ik ook een eigen stijl ontwikkeld. Net als met een handschrift, ontwikkelt iedereen ook een eigen tekenstijl. Ik hou van abstractie en, als dat past, gebruik ik graag gekleurde vlakken. Ik ben dol op krijt en wasblokken. Overigens: maak je geen zorgen dat je niet kunt tekenen, want dat kan iedereen leren….

Laat deelnemers meedenken
Je kunt de betrokkenheid van je deelnemers nog sterk verhogen, door de tekeningen ‘live’ af te maken, met inspraak van de deelnemers. Ik doe dat door grote open vlakken op het al voorbereidde flipovervel wit te laten of door tekst nog weg te laten: de deelnemers weten dan al direct dat het niet af is en het nodigt geweldig uit om mee te denken.

In het voorbeeld (zie afbeelding hieronder) heb ik tien abstracties getekend voor de kenmerken van een groep die Jan Remmerswaal noemt in zijn Handboek Groepsdynamica. Zoals je ziet zijn de kenmerken nog niet benoemd; dat doe ik in de les en de deelnemers schrijven mee op de hand-out die ze al ontvingen. Zo schrijven ze bijvoorbeeld, van links naar rechts en van boven naar beneden “direct contact” en “onderlinge afhankelijkheid”, of “primaire/secundaire groep” en “pscyo/socio groep”,  enzovoort.

Laat deelnemers tekenen
Het hoogste leerrendement bereik je door deelnemers zelf te laten tekenen. Karin de Galan van de School voor Training propageert om de kernboodschap uit je presentatie samen te vatten in een “checklist”. Dat helpt de deelnemer te onthouden. Nog sterker is wanneer deelnemers niet alleen zelf laat opschrijven, maar ook laat tekenen. Recent onderzoek heeft namelijk aangetoond dat geheugen niet alleen in ons hoofd zit, maar overal in ons lichaam – en dat je het kunt ontwikkelen. Je zou die neuroplasticiteit kunnen stimuleren door je presentatie tevoren al bij wijze van een notitieboekje uit te delen en hen het ‘live’ te laten mee tekenen.

Misvatting: je kunt niet tekenen…
Hoewel er een heuse beroepsgroep is die zich Visual Facilitators noemt, is het ook voor jou en mij heel goed onder de knie te krijgen. Want geloof mij: dit niveau van tekenen kan iedereen leren. Dagmar Vriends en Bas Bakker maken je helemaal wegwijs. Wie liever leest, verwijs ik naar “Tekenen tijdens de vergadering: DOEN!” en “UZMO – Thinking With Your Pen” (zie hierboven).

Het allerbelangrijkst: je publiek is veranderd
Van een goede presentatie onthouden de deelnemers wat jij als ‘belangrijk’ hebt aangemerkt. Dat kan dus nooit alles zijn, je zult moeten kiezen. Less is more. Daarom leerde ik mijn presentaties aan te kleden met flipover tekeningen. Flipovers, uit het repertoire zoals ik dat bijna 40 jaar geleden leerde kennen. De techniek is terug en tegelijkertijd veranderde het karakter van de bijeenkomst en de leerhouding van de deelnemers. Het grootste verschil is dat een sessie niet bestaat uit het uitgieteren van zoveel mogelijk kennis, maar dat er vooral veel interactiviteit is. Deelnemers leren niet meer alleen door te luisteren, maar vooral door te doen. Flipovertekeningen zijn daarbij een abstractie van wat er geleerd gaat worden.

Dit artikel werd ook gepubliceerd op managersonline.nl en johnvrakking.nl

John Vrakking is als kern docent-trainer verbonden aan Instituut Mentoris. Zo verzorgt hij ook de masterclass van Stick naar stift.

Ontdek de kracht van visueel communiceren met Teken je boodschap

 Door gebruik te maken van eenvoudige, sprekende tekeningen, kun je jouw boodschap op een effectieve manier overbrengen. Zakelijk tekenen, ook wel bekend als visueel communiceren, is een methode die steeds populairder wordt.

Teken je Boodschap biedt workshops en trainingen zakelijk tekenen aan om je te leren hoe je met slechts één afbeelding meer kunt zeggen dan met duizend woorden. Wil je graag eerst weten of deze methode iets voor jou is? Schrijf je dan in voor onze gratis mini-cursus zakelijk tekenen en ontdek de basis van zakelijk tekenen gratis.

Gesprek in beeld in de praktijk

Gesprek in beeld in de praktijk van een jeugdbeschermer

Wat een prachtig bericht ontvingen wij van Isabelle Horde. Isabel is jeugdbeschermer en jeugdreclasseerder bij William Schrikker stichting in Breda. Ze stuurde ons een mail met foto’s van haar visuele gespreksvoering. Ze schreef het volgende:

“Ik ben Isabelle en ik werk inmiddels ruim 12 jaar als jeugdbeschermer. Ik maak sinds een aantal weken gebruik van de sjablonen uit het boek van gesprek in beeld. Tekenen tijdens gesprekken is iets wat ik al langere tijd doe, maar de sjablonen helpen mij bij een efficiëntere en effectieve voorbereiding.

Tijdens mijn werk kom ik voornamelijk kinderen en ouders tegen die moeilijk lerend zijn en om die reden maak ik vaak tekeningetjes tijdens de gesprekken om visueel te maken wat ik bedoel. De informatie blijft dan beter hangen en kinderen of hun ouders weten soms weken later nog te verwijzen naar een van mijn tekeningetjes.

De sjablonen van het boek ‘Gesprek in beeld’ zijn erg handig en geven richting en structuur. Het biedt de mogelijkheid om een gesprek voor te bereiden, waardoor je gelijk een template op tafel kan leggen die aansluit bij de methodiek waarvoor je kiest. Ook wanneer je zoekende bent op welke wijze je een onderwerp wil gaan bespreken, dan staan er 101 ideeën in het boek, genoeg dus om inspiratie op te doen. Ik merk dat ik de aandacht van mijn gesprekspartners hierdoor snel trek en dat zij hun aandacht beter kunnen vasthouden.

Met kinderen en jongeren is het gemakkelijk om er een grapje in te verwerken, dat maakt de zware gesprekken wat luchtiger. De ene keer teken ik, soms tekenen we samen en soms tekent het kind, bijvoorbeeld bij de drie huizen methode.

Met de meeste kinderen en ouders gebruik ik sjablonen om de weg naar te toekomst in beeld te brengen, doelen te stellen en verschillende fasen in het traject weer te geven. Soms combineer ik de sjablonen of haal er elementen uit.

Recent heb ik voor een twaalfjarig meisje haar netwerk in poppetjes getekend en aan het eind van het gesprek concludeerde ze dat er veel mensen om haar heen staan die belangrijk zijn.

Voor een zestienjarige jongen maakte ik een tekening om te praten over zijn seksuele ontwikkeling. En ook heb ik zijn behandeltraject op papier gezet, waarop we steeds vanuit splitsingen (nieuwe stappen en veranderingen)  verder tekenen in vervolggesprekken.

Voor een meisje van 4 maakte ik een tekening om uit te leggen wie haar ouders zijn en dat ze in een pleeggezin opgroeit.

De tekeningen plak ik vaak gewoon als foto in mijn rapportages of soms in de notulen van een overleg. De gemaakte tekeningen blijven meestal achter bij de client.

Tijdens gesprekken of vergaderingen vind ik het altijd leuk om situaties snel even uit te tekenen en soms verras ik mijn collega’s, omdat een van hen dan ineens het “het lijdend” voorwerp in een van de sjablonen is geworden. Bijvoorbeeld wanneer iemand lastige afwegingen aan het maken is. En soms om mijn collega’s een beetje te plagen😉.”

Isabel stuurde deze foto’s van haar werk.

Isabelle, dankjewel voor deze prachtige voorbeelden! Hopelijk inspiratie voor velen! Echt mooi en natuurlijk superwaardevol om het tekenen op deze manier in te zetten, juist ook bij een doelgroep als de jouwe!

Met Teken je boodschap leer je hoe je visueel kunt communiceren en zo de impact van je communicatie kunt vergroten

Door middel van eenvoudige, sprekende tekeningen kun je op een krachtige manier jouw boodschap overbrengen. Zakelijk tekenen, ook wel visueel communiceren genoemd, is een methode die bij Teken je boodschap centraal staat. Onze trainingen en workshops helpen je om met slechts één afbeelding meer te zeggen dan met duizend woorden. Wil je eerst zelf ontdekken of deze methode iets voor jou is? Schrijf je dan in voor onze gratis mini-cursus zakelijk tekenen en leer de basis van zakelijk tekenen zonder kosten.

Meer uit de praktijk van Gesprek in beeld

In het boek Gesprek in beeld staan 101 visuele gesprekssjablonen voor begeleiders, behandelaren en andere hulpverleners. De sjablonen kunnen direct uit het boek worden gekopieerd, óf je kunt ze gebruiken ter inspiratie en ze zelf omvormen naar jouw specifieke praktijksituatie.

Om ervoor te zorgen dat je optimaal geïnspireerd bent en het maximale uit het boek kunt halen, hebben wij filmpjes gemaakt, met voorbeelden van hoe de sjablonen uit het boek nog meer gebruikt kunnen worden. In de eerste filmpjesreeks spelen we met het sjabloon ‘Balans’. Een sjabloon dat op allerlei manieren interessant kan zijn. In de vorige blog hebben we de eerste filmpjes uit de reeks laten zien. We gaven hierin twee voorbeelden:

1. Het sjabloon kopiëren en ter voorbereiding op een gesprek door de cliënt laten invullen, óf het tijdens een gesprek samen invullen.
2. Het sjabloon op groot formaat aan de muur hangen om er zo samen met een cliënt, met afstand, naar te kijken om het samen in te vullen (met behulp van post-its zoekend naar de juiste invulling).

In deze blog delen we nog twee voorbeelden van hoe je het sjabloon nog meer zou kunnen inzetten, namelijk:

3. Als vloerplaat waar de cliënt zich fysiek in kan verplaatsen om te ervaren wat er past in de verschillende vlakken.

4. En als laatste op het whiteboard, zodat het gemakkelijk zoeken is naar het juiste plaatje en de juiste inhoud.

Al met al zijn deze vier filmpjes er om jouw creativiteit als professional te stimuleren. Hopelijk voel je je vrij om te spelen met de sjablonen uit het boek!

Wij wensen jullie veel werkplezier en mooie visuele gesprekken toe!

N.B. De eerste twee filmpjes zijn terug te zien in de vorige blog!

Teken je boodschap helpt je om de impact van jouw communicatie te vergroten 

Eenvoudige, sprekende tekeningen maken visueel wat jij communiceert.

Veel mensen noemen dit zakelijk tekenen of visueel communiceren. Teken je boodschap leert jou om met één plaatje meer dan duizend woorden te zeggen. Dat kan bijvoorbeeld met een workshop zakelijk tekenen of een training. Heb je liever een boek in handen? Kijk dan bij onze boeken over zakelijk tekenen.

Graag een keer vrijblijvend proberen of jij een tekentalent hebt? Schrijf je dan in voor onze gratis mini-cursus zakelijk tekenen. Zo leer jij de basis van zakelijk tekenen gratis.

De praktijk van GESPREK IN BEELD

In het boek Gesprek in beeld staan 101 visuele gesprekssjablonen voor begeleiders, behandelaren en andere hulpverleners. De sjablonen kunnen direct uit het boek worden gekopieerd, óf je kunt ze gebruiken ter inspiratie en ze zelf omvormen naar jouw specifieke praktijk situatie.

Om ervoor te zorgen dat je optimaal geïnspireerd bent en het maximale uit het boek kunt halen, hebben wij filmpjes gemaakt met voorbeelden van hoe de sjablonen uit het boek nog meer gebruikt kunnen worden.
In de eerste filmpjes reeks spelen we met het sjabloon ‘Balans’. Een sjabloon dat voor velen interessant kan zijn. Iedereen is weleens op zoek naar de juiste balans. Als ik naar mezelf kijk, ben ik bijvoorbeeld altijd op zoek naar de juiste balans tussen speels en serieus, tussen vrij en consequent en tussen snel en aandachtig. Terwijl ik dit zo opschrijf, realiseer ik mij dat dit allemaal thema’s zijn die ook in het tekenen naar voren komen! Hoe dan ook, het sjabloon voor ‘Balans’ is er één die,  onafhankelijk van de doelgroep, breed inzetbaar is!

In deze blog delen we de eerste twee filmpjes met voorbeelden van hoe je er ‘out of the box’ mee kunt werken. Hopelijk geeft dit ook inspiratie voor de omgang met andere sjablonen!

De twee mogelijkheden die in het eerste filmpje worden aangereikt, zijn superpraktisch en heel laagdrempelig, maar misschien nog niet heel vernieuwend. In het volgende filmpje stappen we iets meer buiten de gebaande kaders. Een hele mooie manier van werken in de praktijk!

In de volgende nieuwsbrief en bijbehorende blog zullen we nog meer voorbeelden geven van hoe je met dit sjabloon kunt werken!

Wij wensen jullie heerlijke inspiratie en hele mooie visueel ondersteunde gesprekken toe!

Projectplan pleegzorg

Een inspirerend verhaal, januari 

Een inspirerend verhaal is deze maand van Mariska van der Steege, Advies Verandering Projectleiding in het sociaal domein. Mariska verteld hoe ze het tekenen inzet bij de William Schrikker groep in haar werk voor pleegzorg.

Mariska schreef ons:

“Eind oktober volgde ik bij de training Teken je boodschap en ik merk dat het tekenen me steeds meer pakt. Ik verheug me ook op het boek dat binnenkort komt!

Vanochtend merkte ik heel directe wat tekeningen doen boven een lange tekst. Voor de William Schrikker Pleegzorg ben ik bezig een projectplan te maken over het verbeteren van de samenwerking tussen ouders en pleegouders. Nou ja, je kent het wel, een lap tekst met wat er allemaal moet gebeuren. In de projectgroep zit iemand namens alle betrokkenen, dus ook een ouder en twee pleegouders, en vanochtend had ik met hen een bijeenkomst. Om het gesprek wat op gang te brengen had ik twee flappen getekend over de huidige en de gewenste situatie. Daarmee probeerde ik het verhaal te verbeelden waarom we dit eigenlijk willen.

Het was zo’n mooie opmaat naar het gesprek wat toen ontstond, en waarin bijv. pleegouders en ouders beiden konden benoemen wat ze soms lastig met elkaar vinden. Opdrachtgever was erg tevreden, en ik dus ook! 🙂 Zie bijgaand de flappen, vind ik leuk om met je te delen (het oranje poppetje is het pleegkind). “

Dank jewel Mariska voor het delen! Wij zijn gek op verhalen zoals deze! Wat een mooi helder voorbeeld ook weer! Hopelijk kunnen anderen hier volop inspiratie uit putten! 

Kijk  hier, hier en hier voor prachtig voorbeelden van hoe oud deelnemers het tekenen in de behandeling inzetten.

Met Teken je boodschap leer je hoe je visueel kunt communiceren en zo de impact van je communicatie kunt vergroten

Door middel van eenvoudige, sprekende tekeningen kun je op een krachtige manier jouw boodschap overbrengen. Zakelijk tekenen, ook wel visueel communiceren genoemd, is een methode die bij Teken je boodschap centraal staat. Onze trainingen en workshops helpen je om met slechts één afbeelding meer te zeggen dan met duizend woorden. Wil je eerst zelf ontdekken of deze methode iets voor jou is? Schrijf je dan in voor onze gratis mini-cursus zakelijk tekenen en leer de basis van zakelijk tekenen zonder kosten.