We zijn een boek aan het maken voor trainers, therapeuten en behandelaren. In de brainstorm fase waren we aan het zoeken naar wat nou interessante content zou kunnen zijn. Het leek ons waardevol om de bestaande verbale uitleg over persoonlijkheidsstoornissen met beelden te ondersteunen. Onze tekenheld Lotte is met een dik boek over persoonlijkheidsstoornissen naar huis gegaan en begonnen te tekenen. Twee weken later kwamen we weer bij elkaar en liet Lotte zien wat ze inmiddels had gemaakt.

De beelden zijn sprekend, scherp, helder, inzicht gevend, verlichtend en humoristisch. We besloten om ze niet in het boek op te nemen. Sterker nog, we besloten om voor het boek met onze tekeningen van de persoonlijkheidsstoornissen af te blijven. We hebben de content aangepast en besloten om in het boek alleen waardevolle- en gemakkelijk toepasbare sjablonen (o.a. van veel gebruikte modellen en thema’s) op te nemen. Ik geef jullie vijf redenen om deze beelden in de praktijk NIET te gebruiken:

1. De tekeningen geven geen realistisch beeld maar een karikatuur
   Om een sprekend beeld te maken moet de kern worden opgelicht. Wanneer het gaat over specifieke eigenschappen van een persoon, dan kom je bijna niet onder een karikaturistisch beeld uit. In deze reeks worden de symptomen, van de specifieke persoonlijkheidsstoornis, die het meest tot de verbeelding spreken, uitvergroot.
2. De symptomen worden uit hun verband gerukt
   Hoe een symptoom tot uiting komt is per persoon verschillend. De sociale angst bijvoorbeeld betekend voor de ene persoon vermijding, voor de andere ‘het’ aangaan met hartkloppingen en weer voor een ander betekend het zichzelf volledig overschreeuwen in een grote groep. Hoe iemand omgaat met bepaalde eigenschappen is volkomen afhankelijk van de situatie en van hoe de symptomen in de persoonlijkheid zijn ingebed. Om tot een beeld te komen kan geen rekening gehouden worden met die diversiteit aan contexten terwijl de contact vaak wel een ‘verzachtend’ effect op het persoonlijkheidsbeeld heeft.
3. Het beeld zal altijd onvolledig zijn
   Om het doel te bereiken moeten symptomen in het beeld worden uitgelicht. De andere kenmerken die iemand naast een persoonlijkheidsstoornis natuurlijk ook heeft worden weggelaten omdat die niet overkoepelend en karakteristiek zijn. Overige eigenschappen zouden een vertroebeld beeld schetsen en niet bijdragen aan het oorspronkelijke doel van de tekening. Een getekend verhelderend beeld van een persoonlijkheidsstoornis is per definitie onvolledig en onrealistisch.
4. Een karikatuur kan kwetsend zijn
   Heb jij ook ooit een karikatuurtekening van jezelf laten maken? Ik herinner me dat ik me op m’n mooist had aangekleed, ik had nieuwe kleren en ik voelde me prachtig. Ik denk dat ik een jaar of elf was. Ik liep niet, ik voelde me een filmster en flaneerde over de markt van Mont Martre. Ik werd gezien en daar was ik trots op. Tijdens de lunch kwam er een man naar ons toe, hij had een kunstwerk over mij gemaakt, ik was zijn muze. Toen hij de tekening onder mijn neus dauwde smolt mijn heerlijke popster illusie als sneeuw voor de zon. Bij het zien van mijn prik kin, mijn platgeplette neus en mijn moedervlekkerige geboortevlek zakte mijn trots tot diep in de Catacombes.
   Oke, om een punt te maken heb ik bovenstaande herinnering iets wat aan gedikt. Die prikkin, die platgeplette neus en die moedervlekkerige geboortevlek vind ik best gezellig. Maar wanneer het écht gevoelige eigenschappen betreft kan het super confronterend en kwetsend zijn. Let dus op: confronteer een kwetsbaar iemand nooit ongevraagd met een onvolledige karikatuur.
5. Niet serieus genomen
   Een karikatuur is al snel ‘grappig’. Grappig kan leuk zijn wanneer het onderwerp het toelaat, maar een grap over een kwetsbaar thema zal al snel maken dat iemand zich niet serieus genomen voelt. Dat is een effect wat hopelijk niemand op een ander wil hebben, maar als therapeut, coach of andere behandelaar al helemaal niet!

Dus nee, de we nemen de tekeningen niet op in het boek. Én we vinden de tekeningen te goed om ze voor ons zelf te houden! Geniet ervan, gebruik ze vooral maar ga er alsjeblief  bewust mee om.

Meer lezen over hoe je tekenen kunt inzetten in Therapie en coaching? Kijk dan hier! 
Benieuwd hoe het je tekenen juist wél kunt inzetten in de behandelsetting? Kijk dan hier!

Tekenen als behandelaar

Ik heb tien jaar als beeldend therapeute gewerkt op verschillende plekken in de GGZ. Ik tekende natuurlijk veel in mijn eigen sessies met cliënten, maar daarin was ik eigenlijk vrijwel de enige. Nu ik sinds een paar jaar de Teken je boodschap trainingen bij vooral het Sociaal Domein verzorg, realiseer ik mij steeds meer hoe zonde het is dat ik het tekenen in de GGZ niet veel meer heb uitgerold! 

Waarom, als we toch allemaal herhaaldelijk dezelfde gesprekken voeren, maken we daar geen praatplaten en sjablonen van? Gewoon even in het team inventariseren wat er nodig en handig is en daarna de ontwerpen verdelen. Lijkt me een leuke en bovendien leerzame bezigheid om de essentie van veel gevoerde gesprekken te vinden en te verbeelden! Elke vergadering kun je er een paar bespreken, eventueel aanpassen en vervolgens op intranet zetten zodat ze voor iedereen beschikbaar zijn! Dat kan toch geen maar goed uitpakken?! Een paar voorbeelden van praatplaten en sjablonen waarvan ik me zou kunnen voorstellen dat ze super waardevol zouden zijn binnen het sociaal domein:

• Procedure aanmelding
• Procedure intake en diagnostiek
• Kennismakingsgesprek
• Behandeldoelen en stappenplan
• Spanningsthermometer
• Crisisplan
• Fasen van de behandeling
• Netwerk overzicht
• Inventarisatie hulpbronnen en risicofactoren
• Behandel evaluatie
• Nazorg en preventieplan

Het zou toch waanzinnig handig zijn als elke behandelaar of medewerker van dezelfde praatplaten en sjablonen gebruik maakt?! Ik geef hieronder 5 van de vele voordelen:

1. Het is niet alleen zinvol alleen voor de cliënten, maar ook als kapstok voor behandelaren en als leidraad binnen de organisatie.
2. Eenduidige aanpak en verslaglegging zorgt voor verminderde voorbereiding per sessie dus verminderde werkdruk, gemakkelijke overdracht en vloeiende interne cliënten communicatie. Na elke sessie kun een foto maken en deze uploaden in het rapportage systeem.
3. Een cliënt komt vaak hooggespannen een sessie binnen en we weten allemaal dat mensen met hoge spanning minder goed kunnen mentaliseren. Een teveel aan verbale informatie wordt minder goed opgeslagen. Voelen en verbaliseren kan onder spanning afnemen of zelfs volledig blokkeren. Het inzetten van tekeningen of tekenen kan vertragen en spanning verlagend werken en zo het mentaliseren weer in gang zetten.
4. Bovendien levert het gebruik van visuele praatplaten en sjablonen de cliënten een helder overzicht op aan de hand waarvan de sessie gemakkelijk gereproduceerd kan worden. Bovendien kan er aan de hand van de praatplaat of het ingevulde sjabloon gemakkelijker gecommuniceerd worden met derden over de inhoud van de sessies.
5. Tevens beklijft informatie veel langer wanneer woord en beeld gecombineerd worden. Door een tastbaar onderdeel van de sessie mee naar huis te nemen wordt de brug van de sessie naar de praktijk bovendien kleiner en is de kans een stuk groter dat het geleerde een plek krijgt in de praktijk van het dagelijks leven van de cliënt.

Al met al, alleen maar voordelen,

Trouwens, leuk om je te verheugen: Teken je boodschap is bezig een boek te maken speciaal voor trainers, coaches en behandelaren, met heel veel super bruikbare sjablonen om direct in de praktijk mee aan de slag te kunnen!

Er zijn ook tekeningen die we juist absoluut niet in het boek plaatsen! Nieuwsgierig? klik dan hier!

Hoe kunnen we het nóg leuker en makkelijker maken?

Dus lieve therapeuten, maar ook behandelaren, coaches, persoonlijk begeleiders en mentoren, aan de tekenslag!!

Meer lezen over hoe je tekenen kunt inzetten in Therapie en coaching? Kijk dan hier! 

Proces te tekenen:

In onze masterclass Proces tekenen maken we gebruik van het ‘broodrooster proces’ van Tom Wujac. Het is een simpele manier om de methode van proces tekenen uit te leggen. Het gaat erom dat je de stappen van een proces in beeld brengt. De een tekent het proces van broodroosteren in 1 plaatje, de ander in 10! Door met een team of door binnen organisaties verschillende processen in beeld te brengen wordt inzichtelijk welke stappen er zijn, maar ook hoe verschillende mensen dit proces beleven. Op Youtube kun je via de link https://www.youtube.com/watch?v=_vS_b7cJn2A een filmpje van hem bekijken waarin Tom Wujac dit proces beschrijft. In de onderstaande blog zal ik 5 voordelen bespreken van het proces tekenen.

1)          Een gezamenlijke visie

Procestekeningen ontstaan door alle betrokkenen aan hetzelfde proces de stappen, die er van A tot Z genomen worden, te laten tekenen. Het eerste dat opvalt is dat iedereen het proces en de stappen daarin, volledig anders beleefd! Door met elkaar op zoek te gaan naar een gezamenlijk chronologisch beeldverhaal creëer je een gezamenlijke visie. De stappen uit het proces zoom je in meer- of mindere mate in, ook hierin dienen de deelnemers een gezamenlijke keuze te maken.

2)          Het simplificeert complexe werkelijkheden

Door ingewikkelde processen in beeld te brengen worden ze automatisch ontdaan van onnodige details en daarmee verhelderd en versimpeld in concrete stappen uiteen gezet.

3)          Zichtbaarheid voor de organisatie

Door middel van procestekeningen krijgt de organisatie een helder beeld van de interne- en/ of externe processen. Je hoeft als manager of leidinggevende niet alles zelf helemaal van binnenuit te kennen, maar de verschillende stappen die in het proces bestaan worden op deze manier wel voor iedereen zichtbaar. Zo weet iedereen welke stap door wie gezet wordt.

4)          Leefwereld in beeld

Wanneer een proces van hogerhand beschreven wordt ontstaat er een ander beeld dan wanneer een proces van binnenuit getekend wordt. Door de methode van procestekenen in te zetten ontstaat er een beeld op de interne beleving van het proces. Welke stappen ziet het team? Hoe lang duren de stappen? Wie zet de stappen? Wie is er verantwoordelijk voor welk onderdeel van het proces? Alles komt aan bod..

5)          Mensen en samenwerking in beeld

Vaak worden processen heel taakgericht beschreven zoals in een flowchart, maar niet vanuit hierbij worden de mensen en de samenwerking volledig buitenbeeld gelaten. Een getekend proces geeft hier juist wel ruimte aan. Het uitgangspunt van de procestekening is namelijk juist de persoonlijke visie op de stappen die eenieder in het proces zet. Zo ontstaat er weliswaar een versimpelde- maar toch ook volledigere omschrijving van het proces.

De toekomstige organisatie organiseert zich horizontaal waarbij het verbinden van v/d ‘spelers’ in het proces juist zo belangrijk is. De methode van procestekenen sluit hier haarfijn op aan.

Al met al zijn er wat ons betreft veel belangrijke voordelen van proces tekenen!

Zin in een interessante opdracht? Teken met jouw (t)huisgenoten het proces van jullie ochtendritueel! Bekijk en bespreek vervolgens de overeenkomsten en verschillen die zichtbaar worden. Je zult onder de indruk zijn van wat er allemaal boven tafel komt wanneer je de stappen vanuit ieders perspectief onder elkaar legt!

Veel teken plezier!

N.b. Meer lezen over hoe je tekenen kunt inzetten in Therapie en coaching? Kijk dan hier!
Benieuwd waarom je tekenen in de behandelsetting zou moeten gebruiken? Kijk dan hier!
Misschien ook leuk om te lezen: tekenen in het onderwijs. Kijk dan hier!